Hydrocefalie (waterhoofd)

TWEE BELANGRIJKE DISCLAIMERS:

Deze webpagina is alleen bedoeld als kennismaking. Ik ben geen dokter. Als je zelf met ziekte en handicap te maken krijgt, ga dan te rade bij een arts.
Ik doe mijn best om mijn informatie uit betrouwbare bronnen te halen. Niettegenstaande is het altijd mogelijk dat er ergens een fout insluipt. Als je een fout vindt, mag je mij dat steeds laten weten.

Wat is hydrocefalie?

Hydrocefalie (soms ook hydrocephalus of waterhoofd genoemd) is een lichamelijke afwijking waarbij er een teveel aan hersenvocht rondom de hersenen voorkomt. 0,1 tot 0,2 % van de babies wordt geboren met een waterhoofd, maar hydrocefalie kan ook na de geboorte ontstaan. Een aangeboren waterhoofd kan een mentale handicap en/of hersenschade tot gevolg hebben.

Mechanisme

Het hersenvocht, ook bekend als liquor of cerebrospinale vloeistof, omgeeft onze hersenen. Dit vocht dient als bescherming - een "stootkussen" - maar het speelt ook een rol in de hormonenhuishouding van de hersenen en voert afvalstoffen af. Hersenvocht wordt continu aangemaakt, maar de totale hoeveelheid aanwezig vocht blijft gelijk omdat het hersenvocht ook constant in het bloed wordt opgenomen en afgevoerd.

Een waterhoofd kan ontstaan als:

de productie van hersenvocht te groot is
de doorstroming van hersenvocht gestoord is (afsluitingshydrocefalie, obstructieve hydrocefalie of niet-communicerende hydrocefalie genoemd)
of de opname van hersenvocht door het bloed gestoord is (communicerende hydrocefalie genoemd)

Types en hun oorzaak

Aangeboren waterhoofd (ook bekend als congenitale hydrocefalie) kan ontstaan door een infectie van de moeder tijdens de zwangerschap. Hydrocefalie komt ook voor bij sommige aangeboren afwijkingen: achondroplasie of spina bifida ("open rug"). Een waterhoofd kan ook ontstaan bij een hersenbloeding bij prematuurtjes (te vroeg geboren kindjes). Hydrocefalie kan ook erfelijk zijn (al gaat het hier om een klein percentage van de gevallen): er zijn zowel dominante, recessieve als geslachtsgebonden overervingen bekend.
Een verkregen waterhoofd is niet aangeboren maar komt voort uit medische complicaties: een ongeval-met-hersenschade, hersentumor, infectie, complicaties na een hersenoperatie, ...
Tenslotte is er nog het waterhoofd met normale druk (deze naam klopt eigenlijk niet - er is wel degelijk een drukverhoging). Deze vorm komt voor bij oudere mensen (ongeveer vanaf 50 jaar) en heeft niet altijd een aanwijsbare oorzaak.

Gevolgen en symptomen

Hydrocephalie zet (te) veel druk op de hersenen en bij de aangeboren vorm kan dit leiden tot een mentale handicap of hersenbeschadiging. Symptomen bij babies met hydrocefalie zijn:

een abnormaal groot hoofdje (het hoofdje kan uitzetten omdat de schedelnaden nog niet helemaal gesloten zijn.)
prikkelbaarheid en/of lusteloosheid
gezwollen aders
het "zonsondergangteken" (vergrote ogen)

Bij volwassenen kan de schedel niet meer uitzetten. De verhoogde druk zorgt dan voor:

misselijkheid, al dan niet met overgeven
hoofdpijn
visuele problemen, bvb. "dubbelzicht"
lusteloos zijn

Oudere mensen met hydrocefalie met normale druk hebben vaak last van:

problemen bij het stappen
incontinentie
vergeetachtigheid. Dit lijkt een beetje op dementie. Bijkomend onderzoek moet dan uitwijzen wat er nu precies aan de hand is.

Hoe worden mensen met hydrocefalie geholpen?

De hoeveelheid hersenvocht wordt onder controle gehouden door het (operatief) plaatsen van een zgn. drain of shunt. Dit is een soort "afvoerbuis" die het overschot aan hersenvloeistof wegvoert naar de buikholte, het hart of, bij een tijdelijke shunt, naar de buitenwereld.

Meer op deze links

De Vlaamse Vereniging voor Spina Bifida & Hydrocephalus VZW geeft informatie en organiseert vele activiteiten. Hun thuis is https://www.spinabifida.be.
Op de website van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie (http://www.nvvn.org) vind je meer informatie over hydrocefalie, onder "Patiënteninfo".

Terug naar de lijst met Handicaps